Początki Kościoła w Polsce sięgają roku 968. Organizacja struktur kościelnych rozpoczęła się więc dwa lata po chrzcie Mieszka I. Wtedy to według późniejszych wprawdzie, ale posiłkujących się wcześniejszymi zapisami, roczników gnieźnieńskiego, krakowskiego i czeskiego, w księstwie Mieszka pojawił się biskup imieniem Jordan. Nie jest znane jego pochodzenie, być może przybył z Włoch, może z Francji albo Lotaryngii, a nawet, jak twierdzą niektórzy badacze, z Półwyspu Bałkańskiego. Prawdopodobnie do Polski przyjechał już w 965 roku wraz z czeską księżniczką Dobrawą i to on ochrzcił Mieszka I w Wielką Sobotę 14 kwietnia 966 roku. Jako prezbiter przybyły z Pragi podlegał zatem wraz z tamtejszą diecezją niemieckiej archidiecezji w Ratyzbonie. Nie ma na to jednak żadnych dowodów, jak również na to, że już w 966 roku mógł być nawet biskupem pomocniczym w Ratyzbonie.
Nie ma natomiast wątpliwości co do prawdziwości faktu, że to Jordan w 968 roku został ordynowany na biskupa w Polsce czy, lepiej powiedziawszy, w księstwie Mieszka, gdyż nazwa Polonia zaczęła być stosowana dopiero w czasach panowania Bolesława Chrobrego. Wątpliwości pojawiają się już natomiast przy próbie sprecyzowania, czy był on biskupem misyjnym, czyli bez diecezji w określonych granicach, czy też tzw. biskupem egzymowanym, to znaczy określonej diecezji, ale nie podlegającym metropolicie, a jedynie papieżowi. Większość historyków optuje za pierwszym rozwiązaniem, które miało swoje odpowiedniki na innych terenach, gdzie władcy dopiero co przyjęli chrzest i gdzie była prowadzona akcja chrystianizacyjna.
Niezmiernie istotny jest fakt, że biskup w Polsce pojawił się szybko, już dwa lata po chrzcie władcy, a także, że był on zależny bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej. Przez długi czas w historiografii panowało przekonanie, że Jordan podlegał arcybiskupstwu w niemieckim Magdeburgu. Wszystko za sprawą biskupa i kronikarza Thietmara, który w swej kronice, pisanej od 1012 roku, czerpiąc z innych źródeł, podał, że w 968 roku (w istocie podał mylnie rok 970) król Otto I z upoważnienia Stolicy Apostolskiej „wyniósł do godności arcybiskupiej” w Magdeburgu biskupa Adalberta, który konsekrował biskupów diecezji w Merseburgu, Miśni, Żytycach, Havelbergu (biskup sakrę otrzymał już wcześniej). „Wszyscy ci biskupi przyrzekli posłuszeństwo zarówno jemu, jak i jego następcom, i każdy z nich otrzymał osobną diecezję. Do rzędu tych duchownych pasterzy wcielony został ponadto pierwszy biskup Brandenburga Thietmar, konsekrowany dawno przed nimi, oraz pierwszy biskup poznański Jordan” (tłumaczenie za prof. Jerzym Strzelczykiem). Nigdzie poza kroniką Thietmara nie ma informacji, iżby Jordan (tu wymieniony jako biskup poznański) podlegał metropolii kościelnej w Magdeburgu. Nie ma takich wiadomości w zachowanych dokumentach papieskich i cesarskich dotyczących powołania arcybiskupstwa magdeburskiego. Skąd zatem te rozbieżności? Otóż, jak wykazał już w 1920 roku niemiecki historyk Paul Fridolin Kehr, kronikarz Thietmar się pomylił. Po pierwsze jako źródło swej informacji obrał dokument z kopiarza arcybiskupstwa magdeburskiego, który w istocie był projektem dokumentu (konkretnie: bulli papieskiej), po drugie zaś sam dokument został sfałszowany (powstał między 1004 a 1012 rokiem). Biskup Jordan, od 968 roku rezydujący w księstwie Mieszka (prawdopodobnie w Poznaniu), był zatem zależny jedynie od papieża. Trudniej jest natomiast wyjaśnić, jak to się stało, że książę Mieszko I zaledwie dwa lata po swoim chrzcie otrzymał bezpośrednio ze Stolicy Apostolskiej biskupa, bez którego utworzenie organizacji kościelnej było niemożliwe. Decyzja papieża i cesarza rzymskiego narodu niemieckiego była być może, obok inicjatywy Mieszka, szczęśliwym splotem okoliczności i powodów nie tylko merytorycznych, ale także czysto ludzkich, emocjonalnych. Na ten ostatni aspekt wskazuje prof. Tomasz Jasiński. Przypuszcza on, że cesarz Otto I mógł zgodzić się na ordynowanie dla kraju Mieszka biskupa misyjnego w odpowiedzi na piękny gest księcia zza Odry. Otóż Mieszko I, realizując wolę pokonanego w walce Wichmana, kuzyna cesarza, przekazał jego miecz cesarzowi.
Przekazanie miecza nastąpiło w Rzymie, dokąd za cesarzem Ottonem I, który przeprowadził koronację małoletniego Ottona II na współcesarza, dotarło poselstwo Mieszka I. Być może członkiem poselstwa był Jordan, który przedstawił cesarzowi i papieżowi Janowi XIII suplikę Mieszka i Dobrawy o utworzenie biskupstwa misyjnego. Niewykluczone, że prośbę wsparła księżniczka Mlada, siostra Dobrawy, która w 967 roku wystarała się u papieża w Rzymie o zgodę na utworzenie w Pradze klasztoru benedyktynek. Z kolei prof. Przemysław Urbańczyk do tej argumentacji dodaje, że w 968 roku dla cesarza ważniejsze niż ordynacja Jordana było utworzenie archidiecezji w Magdeburgu, o co starał się u papieża od lat. Stawia on też tezę, że wyświęcenie biskupa misyjnego dla kraju Mieszka mogło być działaniem prewencyjnym, które miało „zapobiec rozprzestrzenianiu się tam «odstępstwa» metodiańskiego, czy też szerzej – rozszerzeniu wpływów patriarchatu konstantynopolitańskiego na państwo piastowskie, co automatycznie zbliżyłoby Mieszka do Bizancjum”. W efekcie więc różnych działań, okoliczności, a także spontanicznych gestów, Mieszko I już w 968 roku mógł przywitać pierwszego biskupa, który najprawdopodobniej został konsekrowany w Rzymie.
O działalności misyjnej Jordana nie wiemy nic. Nie jest nawet znana dokładana data jego śmierci – nastąpiła w 982 lub 984 roku. Więcej wiemy o następcy Jordana – biskupie Ungerze. Ale również jego życiorys jest pełen historycznych zagadek. Unger został wyświęcony na biskupa w 982 lub 983 roku, ale aż do 991 roku pozostawał opatem klasztoru w Memleben w Saksonii. Nie wiadomo, czy został wyświęcony od razu na następcę Jordana i z jakichś powodów cesarz wstrzymywał pozwolenie na jego wyjazd do Polski (być może była to retorsja za dwa antyottońskie wystąpienia Mieszka I), czy też otrzymał sakrę biskupią z powodów związanych nie z Polską, ale z innym projektem kościelnym, który nie powiódł się. W każdym razie Unger przyjechał do Polski dopiero pod koniec 991 albo w 992 roku, czyli w roku śmierci Mieszka I.
Stała organizacja Kościoła w Polsce została utworzona w roku 1000, w czasie spotkania cesarza Ottona III z królem Bolesławem Chrobrym, u grobu pierwszego polskiego męczennika Kościoła w Polsce – św. Wojciecha, zamordowanego w 997 roku przez Prusów. Cesarz na mocy inwestytury i postanowień synodu rzymskiego ogłosił powołanie archidiecezji gnieźnieńskiej. Biskup Thietmar zapisał: „Arcybiskupstwo to powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera następujących biskupów: kołobrzeskiego Reinberta, krakowskiego Poppona i wrocławskiego Jana” (tłumaczenie za Jerzym Strzelczykiem). Unger, zapewne z racji pełnienia wcześniej funkcji biskupa misyjnego, aż do śmierci w 1012 roku jako biskup poznański podlegał bezpośrednio papieżowi.
Zaledwie osiem lat po śmierci Mieszka I, pierwszego chrześcijańskiego władcy Polski, organizacja kościelna na ziemiach polskich stała się faktem. Utworzenie jej, co warto podkreślić, nastąpiło znacznie szybciej niż na przykład w Czechach czy na Węgrzech.
Literatura:
T. Jasiński, Początki organizacji kościelnej w Polsce, w: A. Wójtowicz (red.), Tu się wszystko zaczęło. Rola Poznania w państwie pierwszych Piastów, Poznań 2010, s. 83-116.
G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002.
H. Łowmiański, Początki Polski: polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. V, 1985.
J. Strzelczyk, Mieszko I, Warszawa 2013.
S. Trawkowski, Początki Kościoła w Polsce za panowania Mieszka I, w: Polska Mieszka I. W tysiąclecie śmierci twórcy państwa i Kościoła polskiego 25 V 992 – 25 V 1992, pod red. J. M. Piskorskiego, Poznań 1993.
P. Urbańczyk, Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012.
źródło: http://chrzest966.pl/ewa-czaczkowska-poczatki-organizacji-kosciola-w-polsce-artykul/
Tekst skopiowany ze strony:
Za zgodą:
Dodaj komentarz