O kulturze artystycznej i umysłowej w kraju Mieszka I wiemy, niestety, niewiele. Bardzo niewiele mówią na ten temat źródła pisane, nieco więcej światła wnoszą badania archeologiczne. Z zapisków w najstarszym polskim roczniku, tzw. Roczniku kapitulnym krakowskim, można wnioskować, że pierwsza tablica paschalna (potrzebna do obliczania daty Wielkanocy), na której marginesie zapisano daty ważnych wydarzeń z dziejów Polski, przybyła z Pragi w 965 roku wraz z księżniczką Dobrawą, poślubioną Mieszkowi. Autorem czterech zapisków, dotyczących wydarzeń w roku 965, 966, 967 i 968, kopiowanych w późniejszych kronikach, mógł być zatem Jordan, przybyły w orszaku Dobrawy. Tę pierwszą tablicę paschalną z zapiskami, a także inne księgi oraz przedmioty ze złota i srebra, przede wszystkim zaś relikwie św. Wojciecha oraz pierwszego metropolity pierwszej polskiej archidiecezji w Gnieźnie abp. Radzima Gaudentego zostały wywiezione do Pragi jako łup wojenny w czasie wyprawy na Polskę księcia Brzetysława w 1038/1039 roku.
Prawdopodobnie wraz z Dobrawą i Jordanem, a także z drugą żoną Mieszka I – Odą (od ok. 980 roku), córką niemieckiego margrabiego Dytryka, następnie zaś z przyjazdem w 991/992 roku biskupa Ungera przybyli do kraju Mieszka także inni duchowni. To oni przynieśli ze sobą znajomość łaciny i pisania dokumentów, a więc także tworzenia książęcej kancelarii. Utrzymywali kontakty z dworami innych władców, z diecezjami oraz ze Stolicą Apostolską. Jednocześnie z przyjęciem chrztu przez księcia Mieszka I i jego dwór pojawiła się w Polsce znajomość pisma łacińskiego, ale rozwój piśmiennictwa, tworzenie szkół przyklasztornych i parafialnych nastąpi dopiero w następnych stuleciach. Z pierwszymi biskupami i prezbiterami musieli przybyć także specjaliści z zakresu budowy kamiennych obiektów sakralnych, jak również rzemieślnicy innych specjalności. Przy poznańskim palatium Mieszka I istniała pracownia złotnicza.
Z badań archeologicznych wynika, że w czasach Mieszka I powstały cztery kamienne świątynie oraz dwa książęce palatia. Są to: palatium ma Ostrowie Tumskim w Poznaniu wraz z kościołem pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny; bazylika, również pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie; palatium w kaplicą na Ostrowie Lednickim oraz katedra św. Piotra w Poznaniu.
W wyniku prac archeologicznych prowadzonych od 1999 roku na Ostrowie Tumskim pod kierunkiem prof. Hanny Kóčki-Krenz ustalono, że palatium składało się z dwóch części: dwukondygnacyjnego budynku w postaci prostokąta o szerokości 12 m i długości 27 m oraz z kaplicy pałacowej zwieńczonej absydą. Badania dendrochronologiczne wskazują, że belka progowa użyta do budowy palatium została ścięta po 941 roku. Na tej podstawie prof. Kóčka-Krenz postawiła tezę, której broni grupa naukowców, iż to tutaj, w kaplicy stanowiącej część pałacowego kompleksu na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, Mieszko I przyjął chrzest. Czy tak było? Czy jednak miejscem wydarzenia, które legło u początku naszej państwowości był Ostrów Lednicki? To tutaj, jak już mówiliśmy, w kaplicy przylegającej do palatium odkryto dwa duże baptysteria. Z badań prof. Klementyny Żurowskiej, prowadzonych w latach 90. wynika, że zespół pałacowo-sakralny na Ostrowie Lednickim w latach 964–1038 przechodził dwie albo trzy fazy przebudowy. Palatium składało się z podłużnej, dwukondygnacyjnej hali o długości 135 metrów, a przylegająca do niej kaplica była zbudowana na planie równoramiennego krzyża z półkolistą absydą.
Prawdopodobnie spór o to, gdzie Mieszko I przyjął chrzest: na Ostrowie Lednickim czy na Ostrowie Tumskim, nigdy nie zostanie rozstrzygnięty, podobnie jak to, gdzie – w Gnieźnie czy Poznaniu – znajdował się gród stołeczny państwa gnieźnieńskiego. Gdy chodzi o drugie pytanie, często stawiane, powód jest prosty: takiego grodu – stolicy w dzisiejszym tego słowa znaczeniu – prawdopodobnie nie było. Książę z rodziną, dworem i drużynnikami podróżował po kraju, po pierwsze z powodu pobierania daniny (było nią także przymusowe goszczenie, czyli utrzymanie dworu), a po drugie dlatego, że żaden gród nie byłby w stanie zapewnić stałego utrzymania księciu i jego otoczeniu.
Archeologom zawdzięczamy natomiast wskazanie, jakie jeszcze grody za czasów Mieszka I odgrywały znaczącą rolę. Były to oprócz wymienionych także Giecz, Grzybowo, Kołobrzeg, Włocławek, grody na wyspach na Odrze: opolski Ostrówek, wrocławski Ostrów Tumski i głogowski Ostrów Tumski. Za czasów Mieszka I na wyspie Wolin powstał wał budowany techniką hakową, czyli z użyciem bali z hakami (powstającymi z odpowiednio przyciętych konarów) i ułożonymi prostopadle do lica wału. Grody wznoszono (albo rozbudowywano) techniką przekładkową: kamienno-drewnianą. Wydobyte z ziemi skarby: monety srebrne bizantyjskie, niemieckie, włoskie, francuskie, angielskie, duńskie świadczą natomiast o kontaktach handlowych mieszkańców kraju Mieszka I. Wywożono z naszych ziem bursztyn, sól, futra, sprowadzano zaś narzędzia, wyroby rzemieślnicze, sukno, ozdoby. Mimo prowadzonej chrystianizacji kraju lud uprawiał jeszcze pogańskie praktyki magiczne, o czym świadczą amulety znajdowane przez archeologów obok krzyżyków, zwierzęce kły czy końskie głowy odkrywane pod węgłami domów.
Literatura:
A. Gieysztor, Ukształtowanie się państwa polskiego od połowy IX w. do końca X w., w: Historia Polski, t. I, pod red. H. Łowmiańskiego, Warszawa 1964.
H. Kóčka-Krenz, Rezydencja pierwszych Piastów na poznańskim grodzie, w: Poznań we wczesnym średniowieczu, red. H. Kóčka-Krenz, t. V, Poznań 2005.
Stan badań nad wczesnośredniowiecznymi palatiami, w: Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń – Wrocław – Warszawa 2006.
Raport z odkrycia palatium Mieszka I, http://archeo.amu.edu.pl/palatium.htm [dostęp: 10 grudnia 2015 r.].
Odkrycie palatium Mieszka I, http://www.poznan.pl/palatium/ [dostęp: 10 grudnia 2015 r.].
P. Urbańczyk, Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012.
źródło: http://chrzest966.pl/ewa-czaczkowska-kultura-artystyczna-i-umyslowa-w-czasach-mieszka-i/
Tekst skopiowany ze strony:
Za zgodą:
Dodaj komentarz